Theo Dự thảo, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá sẽ tăng lên 70% vào năm 2016 và 75% vào năm 2019. Mục tiêu của lần tăng này là nhằm tăng thu cho Ngân sách Nhà nước và giảm tiêu dùng thuốc lá. Tuy nhiên, nhiều đại biểu quốc hội, các cơ quan chức năng và cử tri băn khoăn, liệu tăng thuế tiêu thụ đặc biệt có đạt được các mục tiêu đề ra trong điều kiện tình hình buôn lậu thuốc lá đang diễn ra mạnh như hiện nay. Tại phiên họp quốc hội mới đây, một số đại biểu Quốc hội cho rằng, thuế thuốc lá của nước ta còn thấp (41%), là nguyên nhân khiến Việt Nam thuộc nhóm 15 nước có tỷ lệ người hút thuốc lá nhiều nhất thế giới.
Do đó, nhiều đại biểu đồng tình với đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá từ ngày 1/1/2016, 65% lên 70% và từ 1/1/2019 tăng từ 70% lên 75%. Theo ý kiến đại biểu, để đảm bảo cân đối ngân sách nhà nước, số thu ngân sách sẽ được bù đắp bằng việc điều chỉnh thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các mặt hàng thuốc lá, rượu, bia, kinh doanh casino.
Tuy nhiên, không ít đại biểu lo ngại việc tăng thuế không đạt được mục đích tăng thu ngân sách, định hướng người tiêu dùng mà sẽ khiến kích thích hoạt động buôn lậu thuốc lá phát triển mạnh mẽ hơn.
Việt Nam là thị trường tiêu thụ thuốc lá lậu lớn thứ 2 ở châu Á. Năm 2013, lượng thuốc lá nhập lậu vào Việt Nam là 21,9 tỷ điếu, chiếm 20,7% thị phần, làm thất thu Ngân sách Nhà nước 6.500 tỷ đồng. 9 tháng đầu năm 2014, do in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh, thuốc lá nhập lậu tăng lên 30 – 40%, xuất hiện thêm nhiều nhãn mác mới, giá rẻ, và lan tràn khắp các tỉnh trên phạm vi cả nước, ước tính Ngân sách Nhà nước sẽ thất thu 8.000 tỷ đồng trong năm.
Buôn lậu thuốc lá mang lại siêu lợi nhuận (chỉ sau ma túy) và thẩm lậu chủ yếu qua đường biên giới, từ Campuchia, Lào, Trung Quốc do các nước này có mức thuế tiêu thụ đặc biệt thấp hơn Việt Nam. Thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá tại Campuchia là 10%, Lào 35%, Trung Quốc 40%, ở Việt Nam là 65%. Chính sự chênh lệch về thuế với các nước có chung đường biên giới nên Việt Nam đã trở thành vùng “trũng” để thuốc lá lậu tràn vào ngày càng nhiều.
Tại phiên thảo luận về thuế, một số đại biểu cho rằng việc tăng thuế cần có bước đi cụ thể, phù hợp thu ngân sách. Đồng thời, việc tăng thuế phải đi kèm theo một đề án chống buôn lậu thuốc lá hiệu quả mới có tác dụng. 3 nước có biên giới với Việt Nam là Trung Quốc, Lào và Campuchia có mức thuế tiêu thụ thuốc lá thấp. Điều này dẫn đến việc Việt Nam càng tăng thuế, càng tạo ra vùng trũng về giá, kích thích buôn lậu ra tăng mạnh hơn.
Như vậy, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt không phải chỉ để thực hiện mục tiêu tăng ngân sách mà chính là biện pháp để định hướng tiêu dùng, hạn chế người dân sử dụng rượu, bia, thuốc lá. Song điều quan trọng nhất, đi đôi với tăng thuế tiêu thụ với các mặt hàng này, cần phải có biện pháp chống buôn lậu để tránh thất thu cho ngân sách Nhà nước, góp phần thực hiện hiệu quả chính sách của Chính phủ.
Thực tế, các doanh nghiệp trong nước thực hiện nghiêm các quy định pháp luật se bất lợi, trong khi thuốc lá lậu được hưởng lợi. Ngân sách Nhà nước giảm và mục tiêu giảm tiêu dùng thuốc lá cũng không đạt được do người dùng chuyển sang hút thuốc lá lậu. Vì vậy, việc tăng thuế đối với thuốc lá cần có lộ trình và mức tăng phù hợp, gắn với các giải pháp chống buôn lậu thuốc lá hiệu quả.
(Nguồn: Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam)
