Trên tuyến đường Thanh Nhàn quận Hai Bà Trưng, Hà Nội, hàng loạt nhà mỏng, nhà méo đang được gấp rút thi công. Trong khi đó, hàng trăm nhà siêu mỏng, siêu méo đã tồn tại từ trước trên địa bàn thành phố vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Câu chuyện này một lần nữa cho thấy những bất cập trong quản lý trật tự xây dựng cũng như sự thiếu thống nhất trong các quy định hướng dẫn xử lý, dẫn đến tình trạng nhà siêu mỏng, siêu méo vẫn đua nhau dựng lên.
Có vi phạm, nhưng… nhỏ?
Trong khi bộ mặt hai bên đường Thanh Nhàn nhếch nhác bởi nhiều ngôi nhà hình thù méo mó, kỳ dị, thì các cấp có thẩm quyền của địa phương vẫn khẳng định, không có trường hợp nào là nhà siêu mỏng, siêu méo. Ông Nguyễn Vinh Quang – Đội trưởng Đội Thanh tra Xây dựng quận Hai Bà Trưng cho biết, lực lượng thanh tra phối hợp với chính quyền địa phương thường xuyên, liên tục kiểm tra, giám sát để không phát sinh mới nhà siêu mỏng, siêu méo. Song, khi được hỏi, đã phát hiện có sai phạm gì về trật tự xây dựng trên tuyến đường này chưa?
Nhà mỏng, nhà méo đang được gấp rút xây dựng trên đường Thanh Nhàn
Ông Quang thừa nhận: “vi phạm là có, nhưng nhỏ”: “Hiện tại, nếu nói chưa có trường hợp nào vi phạm trật tự xây dựng thì không đúng, có nhưng vi phạm nhỏ. Ví dụ, trong giấy phép họ cấp ban công có 60 cm thì người dân thực tế đổ ra thành 80 cm hoặc 1 mét. Trong ban công đó công năng làm ban công nhưng họ lại quây kính lên làm phòng. Đó là thực tế trong quản lí trật tự xây dựng. Bây giờ diện tích người ta còn lại bé, người dân trên thửa đất đó đã mất đi lại còn 2-3 thế hệ ở đó. Làm sao song song công tác quản lý tốt nhưng bao trùm lên là đặt quyền lợi ích chính đáng của người dân.”
Những vi phạm “nhỏ” này được thanh tra xây dựng bỏ qua hay lờ đi, hoặc có sự thỏa thuận ngầm nào không giữa người vi phạm với lực lượng thanh tra cũng như chính quyền địa phương? Đó là những câu hỏi đang được đặt ra. Và nếu cứ để những “vi phạm nhỏ” như vậy tiếp tục diễn ra theo kiểu “mạnh ai nấy xây” thì bộ mặt đô thị sẽ còn tiếp tục nhếch nhác bởi những ngôi nhà mỏng, méo, nhỏ với những hình khối kỳ dị.
Mâu thuẫn ngay từ các quy định
Từ câu chuyện của tuyến đường Thanh Nhàn và thực trạng xây dựng nhà siêu mỏng, siêu méo ở Hà Nội thời gian qua, đặt ra vấn đề: Liệu có kẽ hở nào dẫn đến nhà siêu mỏng, siêu méo vẫn cứ tồn tại và phát sinh?
Theo Quyết định số 15 năm 2011 của UBND thành phố Hà Nội quy định “xử lý các trường hợp đất không đủ điều kiện về mặt bằng xây dựng đang tồn tại dọc theo các tuyến đường giao thông và nguyên tắc thực hiện các dự án đầu tư xây dựng đường giao thông mới trên địa bàn thành phố”, các trường hợp đất có diện tích dưới 15m2 và có kích thước mặt tiền hoặc chiều sâu so với chỉ giới xây dựng dưới 3m không đủ điều kiện tồn tại, phải thu hồi hoặc hợp thửa, hợp khối.
Tuy nhiên, các văn bản hướng dẫn của Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội lại “cởi mở” hơn cho các trường hợp đất nhỏ hẹp. Ông Hoàng Ngọc Vinh, Phó Chánh Thanh tra Sở Xây dựng Hà Nội cho biết: “Trước đây Quyết định 15, dưới 15 m2 là phải thu hồi. Nhưng mà văn bản, quyết định số 264 đã tháo gỡ, tức là những mảnh đất dưới 4m2 phải thu hồi, còn từ 5 m2 trở lên đến 15 m2 được cho phép cải tạo, chỉnh trang với quy mô 1 tầng, với chiều cao dưới 4,5m. Từ 4-15 m2 vẫn được tồn tại. Cho nên đường đẹp nhưng các công trình hai bên đường không đẹp là vì thế”
Như vậy, những nhà nhỏ dưới 15 m2, hay có cạnh dưới 3m bất chấp hình khối gì vẫn có chỗ để tồn tại. Hơn nữa, các văn bản hướng dẫn của Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội lại cho phép nhà nhỏ được xây dựng tạm thời, nhưng “tạm thời” trong bao lâu thì không rõ. Phải chăng, chính những mâu thuẫn ngay từ các quy định như vậy đã tạo những kẽ hở dễ bị lợi dụng? Bởi, quy định là có thể xây dựng, chỉnh trang với quy mô 1 tầng, nhưng thực tế nhiều hộ dân đã tranh thủ xây lên cao nhiều tầng, còn chính quyền, cơ quan chức năng thì lại lấy lý do “tạo điều kiện” cho người dân nhanh chóng ổn định chỗ ở, để “cho qua”.
Phải xử lý được gốc vấn đề
Trong năm 2014, Hà Nội mới chỉ giải quyết được 18/192 trường hợp nhà siêu mỏng, siêu méo tồn tại từ nhiều năm trước. Như vậy vẫn còn 174 công trình (chưa kể công trình phát sinh mới) cần phải giải quyết xử lý trong năm 2015. Theo ông Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Hà Nội, giải quyết nhà siêu mỏng, siêu méo khi đã kiên cố, người dân đã ổn định mưu sinh rất khó khăn. Hơn nữa, sau khi giải phóng mặt bằng, giá trị đất mặt phố tăng lên chóng mặt, nên hợp thửa, hợp khối cũng phức tạp mà thu hồi cũng tốn cả trăm tỷ đồng, chưa kể dễ sinh ra khiếu kiện kéo dài.
Bởi vậy, xử lý nhà siêu mỏng, siêu méo ở Hà Nội hiện nay vẫn chỉ loanh quanh phần “ngọn”, tức là chạy theo xử lý khi nhà siêu mỏng, siêu méo đã hình thành. Trong khi đó, gốc của vấn đề là ở quy hoạch sau giải phóng mặt bằng lại chưa có.
Ông Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, chừng nào mà phát triển đô thị chưa quan tâm đến những thửa đất còn lại sau thu hồi, cũng như chưa có quy hoạch kiến trúc mặt ngoài tuyến phố thì chừng đó vẫn còn những ô đất méo mó, nhỏ hẹp sau giải phóng mặt bằng. Cộng với việc chính quyền sở tại chưa thực sự vào cuộc, người dân mạnh ai nấy làm, cố bám trụ mặt đường, nên các loại nhà siêu mỏng, siêu méo vẫn tiếp tục mọc lên, vừa mất an toàn, vừa làm xấu bộ mặt đô thị.
Theo ông Nghiêm, “hiện đã có Luật Đất đai, Luật Xây dựng…nhưng cần có thêm văn bản hướng dẫn như về vấn đề hợp khối, cấp phép xây dựng hoặc thiết kế đô thị. Khi mở tuyến đường mới phải có thiết kế đô thị. Có nêu ra giải pháp tổ chức không gian kiến trúc, có nêu ra những ngôi nhà nào được phép cải tạo, cái nào phải hợp khối. Hiện nay đã quy định tương đối rõ về diện tích nhưng hình dáng thế nào là hợp lý, thế nào là chưa hợp lý thì cái này phải được thể hiện thông qua thiết kế đô thị của từng tuyến đường. Các nhà quản lý, địa phương phải tạo ra được thiết kế đô thị. Nhưng thực tế hiện nay thiết kế đô thị làm rất chậm.”
Lãnh đạo thành phố Hà Nội đã nhiều lần thể hiện quyết tâm dẹp bỏ nhà siêu mỏng, siêu méo, trả lại cảnh quan cho các tuyến phố, và đã không ít lần “chốt” thời hạn xử lý cho các quận, huyện song lại phải trì hoãn, lùi thời hạn. Quyết tâm sẽ vẫn chỉ là quyết tâm nếu như các quy định vẫn còn mâu thuẫn, còn chính quyền các quận, huyện vẫn bình tĩnh, “thong thả” trong cấp phép và xử lý nhà siêu mỏng, siêu méo./.
