Nếu bạn thích một lãnh đạo với phong cách mạnh mẽ, ấn tượng kiểu “nam nhi đại trượng phu”, Tổng thống Nga Vladimir Putin chính là hình mẫu lý tưởng. Phong cách của ông Putin thậm chí chinh phục những người Mỹ theo trường phái bảo thủ. “Đây chính là hình mẫu của một nhà lãnh đạo”, Rudy Giuliani, cựu thị trưởng New York nhận xét sau khi ông Putin tiến vào Ukraine mà không cần bất cứ cuộc thảo luận nào.
Tuy nhiên, Paul Krugman – nhà kinh tế học người Mỹ từng đoạt giải Nobel kinh tế nhận định ông Putin chưa bao giờ có đủ nguồn lực hậu thuẫn cho lối lãnh đạo mạnh mẽ của mình. Kinh tế Nga có quy mô gần bằng của Brazil và đang phải đối mặt với khủng hoảng tài chính có liên quan tương đối tới bản chất của chính quyền ông Putin.
Dưới đây là bài viết của Krugman trên New York Times.
 |
Tổng thống Putin trong cuộc họp báo thường niên giữa tuần trước. Ảnh: Reuters |
Từ tháng 8, khi ông Putin thừa nhận đưa quân đội Nga sang Ukraine, rouble đã bắt đầu đi xuống. Nhưng vài tuần trở lại đây, đồng tiền này mới rơi tự do. Các biện pháp mạnh tay, trong đó có tăng lãi suất và gây áp lực buộc các công ty tư nhân ngừng tích trữ đồng đôla, đã được đưa ra để cứu đồng rouble. Nhưng tất cả chỉ càng chứng tỏ kinh tế Nga đang rơi vào suy thoái.
Nguyên nhân gây ra những khó khăn hiện tại của Nga là giá dầu giảm mạnh. Giá dầu đi xuống do khai thác dầu đá phiến của Mỹ tăng, cùng nhu cầu từ Trung Quốc và các nước khác giảm mạnh. Điều này gây thiệt hại nghiêm trọng với Nga khi ngoài dầu mỏ, họ chẳng có nhiều thứ mà thế giới cần. Đồng thời, lệnh cấm vận từ các nước phương tây do khủng hoảng Ukraine càng làm trầm trọng những thách thức cho kinh tế Nga.
Tuy nhiên, những khó khăn của Nga hiện tại không chỉ liên quan tới cú sốc giá dầu. Dầu lao dốc chóng mặt, nhưng rouble còn mất giá nghiêm trọng hơn. Những thiệt hại của Nga đang vượt xa lĩnh vực dầu mỏ. Tại sao lại như vậy?
Tình trạng đang diễn ra tại Nga cũng giống các cuộc khủng hoảng trước đây, như Argentina năm 2002, Indonesia 1998, Mexico 1995 hay Chile 1982. Kiểu khủng hoảng Nga đang gặp phải thường xảy ra khi một nền kinh tế bị tác động tiêu cực do vay nợ nước ngoài quá nhiều, đặc biệt là khoản vay lớn bằng ngoại tệ của khu vực kinh tế tư nhân.
Trong tình hình này, chỉ cần một cú sốc bất lợi nữa, như xuất khẩu sụt giảm, cũng có thể đẩy nền kinh tế vào vòng xoáy đi xuống. Khi nội tệ mất giá, bảng cân đối kế toán của các doanh nghiệp địa phương – với tài sản tính bằng đồng rouble nhưng nợ bằng dollar hoặc euro – sẽ nổ tung. Điều này gây thiệt hại nghiêm trọng cho kinh tế nội địa, hủy hoại niềm tin và dìm nội tệ giảm sâu.
Thông thường, một quốc gia rơi vào tình trạng nợ nước ngoài cao là do thâm hụt thương mại và phải dùng vốn vay để nhập khẩu. Nhưng Nga không hề thâm hụt thương mại mà còn thặng dư lớn nhờ giá dầu cao. Vậy tại sao nước này phải vay nước ngoài nhiều và số tiền này đã đi đâu?
Bạn có thể tìm thấy lời giải cho câu hỏi thứ hai ở những khu phố xa xỉ như Mayfair (London), hay Upper East Side (Manhattan). Ở đây có hàng dãy bất động sản cao cấp của cậu ấm cô chiêu Trung Quốc, ông hoàng Trung Đông và tài phiệt Nga. Về cơ bản, giới giàu Nga đang tích trữ tài sản ở nước ngoài và bất động sản xa xỉ là một trong những ví dụ rõ ràng nhất. Và mặt trái của những tài sản tích trữ này là làm gia tăng nợ trong nước.
Để kết thúc tình trạng này, thông thường một quốc gia trong tình cảnh như Nga hiện tại sẽ viện đến một chương trình của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), trong đó bao gồm các khoản vay khẩn cấp và tái cơ cấu nợ, đổi lại nước này phải cải cách. Nhưng rõ ràng việc này sẽ không xảy ra ở đây. Nga sẽ cố gắng tự vượt qua khó khăn của mình với các quy định như kiểm soát vốn để ngăn dòng tiền chảy ra nước ngoài.
Đây sẽ là một bước lùi với ông Putin. Chính phong cách hành động mạnh mẽ của ông đã làm nền móng cho thảm họa ngày hôm nay. Một chế độ cởi mở hơn sẽ giúp giảm tham nhũng, giảm nợ và khiến nước này dễ dàng vượt qua thời kỳ giá dầu giảm.
Thanh Tuyền
