‘Thuần phục kẻ mạnh’ nhận Nobel kinh tế 2014

Vào 18h ngày 13/10 (giờ Hà Nội), Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã công bố chủ nhân của giải Nobel Kinh tế học năm nay, thuộc về nhà khoa học người Pháp – Jean Tirole. Nghiên cứu đạt giải của ông đề cập về cách thức quản lý các tập đoàn, công ty lớn trên thị trường.

Cũng như những người đoạt giải Nobel khác, nhà khoa học này sẽ được trao giải thưởng trị giá 8 triệu kronor Thụy Điển (tương đương 1,1 triệu USD).

Jean-Tirole-4325-1413201220.jpg

Jean Tirole – nhà khoa học Pháp nhận Nobel Kinh tế năm nay. Ảnh: AFP

Jean Tirole sinh năm 1953 tại Troyes (Pháp) và lấy bằng Tiến sĩ năm 1981 tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT – Mỹ) . Ông hiện là Giám đốc Khoa học tại Học viện Công nghiệp Kinh tế, thuộc Trường Kinh tế Toulouse, Đại học Toulouse 1 Capitole (Pháp).

Tirole được đánh giá là một trong những nhà kinh tế học có ảnh hưởng lớn nhất hiện nay. Ông đã có nhiều nghiên cứu quan trọng trong một số lĩnh vực. Nhưng đáng kể nhất là tìm ra cách hiểu và quản lý các ngành công nghiệp bị thống trị bởi số ít các công ty.

Hiện nay, rất nhiều ngành trên thế giới chỉ do vài công ty thao túng, hoặc thậm chí độc quyền. Nếu không quản lý, thị trường sẽ nảy sinh rất nhiều vấn đề không mong muốn, như giá sản phẩm cao hay công ty mới không thể thâm nhập.

Từ thập niên 80, Jean Tirole đã bắt đầu nghiên cứu vấn đề này. Các phân tích của ông về những công ty nắm quyền lực lớn trên thị trường đã giúp giải quyết vấn đề “Làm thế nào Chính phủ có thể quản lý các vụ mua bán sáp nhập hoặc các tập đoàn lớn?” và “Làm thế nào để quản lý các công ty độc quyền”.

Trước Tirole, các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách đã luôn tìm cách đặt ra quy định cho tất cả ngành công nghiệp. Họ ưu tiên các chính sách đơn giản, như áp giá trần cho các công ty độc quyền hay cấm các đối thủ hợp tác với nhau, đồng thời cho phép liên kết giữa các công ty có vai trò khác nhau trong chuỗi giá trị.

Tirole đã chỉ ra các biện pháp này có thể hoạt động tốt trong một số điều kiện nhất định, nhưng sẽ khiến thị trường tổn thương trong những trường hợp còn lại. Áp giá trần có thể khiến các công ty tìm cách giảm chi phí. Việc này tốt cho xã hội. Nhưng cũng sẽ khiến lợi nhuận của công ty tăng vọt. Điều này cũng lại có hại với xã hội. Hợp tác thao túng giá trên thị trường là có hại, nhưng hợp tác về sáng chế lại có lợi. Việc sáp nhập một công ty với nhà cung cấp của chính họ có thể thúc đẩy sáng tạo, nhưng cũng sẽ bóp méo cạnh tranh.

Chính sách quản lý sẽ là tốt nhất nếu được áp dụng thận trọng tùy từng ngành công nghiệp. Trong nhiều bài báo và tựa sách, Jean Tirole đã đưa ra một khung thiết kế chính sách chung, áp dụng cho nhiều ngành công nghiệp, từ viễn thông đến ngân hàng. Dựa trên các nghiên cứu này, Chính phủ các nước sẽ có biện pháp tốt hơn để khuyến khích các công ty lớn vừa tăng năng suất, mà lại không gây hại đến đối thủ và khách hàng.

Trước đó, năm 2013, Nobel Kinh tế được trao cho 3 nhà khoa học người Mỹ là ông Eugene F. Fama – Đại học Chicago (Mỹ), ông Lars Peter Hansen – Đại học Chicago (Mỹ) và ông Robert J. Shiller – Đại học Yale (Mỹ) vì công trình phân tích giá tài sản.

Danh sách những người từng đoạt giải Nobel Kinh tế các năm 1993 – 2013:

Năm

Người đạt giải

Công trình

Quốc gia

2013

Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen, Robert J. Shiller

Phân tích giá tài sản

Mỹ

2012

Alvivin E.Roth và Lloyd S.Shapley

Lý thuyết phân phối ổn định và thực tiễn về tạo lập thị trường

Mỹ

2011

Thomas J. Sargent và Christopher A. Sims

Mối quan hệ giữa chính sách kinh tế vĩ mô và tác động của chúng lên nền kinh tế

Mỹ

2010

Peter A. Diamond, Dale T. Mortensen và Christopher A. Pissarides

Công thức mới cho sự tương tác trên thị trường, giữa bên có hàng hóa, dịch vụ, việc làm… với bên đi tìm kiếm.

Anh và Mỹ

2009

Elinor Ostrom và Oliver E. Williamson

Phương thức điều hành nền kinh tế

Mỹ

2008

Paul Krugman

Tác động của lợi thế quy mô tới các mô hình thương mại và địa điểm diễn ra các hoạt động kinh tế

Mỹ

2007

Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin và Roger B. Myerson

Học thuyết phác thảo cơ chế

Mỹ

2006

Edmund S. Phelps

Mối quan hệ giữa lạm phát và thất nghiệp

Mỹ

2005

Robert J. Aumann và Thomas C. Schelling

Xung đột và hợp tác thông qua phân tích “Lý thuyết trò chơi”

Mỹ

2004

Finn E. Kydland và Edward C. Prescott

Sự thống nhất về thời gian của chính sách kinh tế và lực đẩy phía sau chu kỳ kinh doanh

Na-uy và Mỹ

2003

Robert F. Engle III và Clive W.J. Granger

Phân tích số liệu kinh tế theo chuỗi thời gian ARCH và đồng hợp nhất

Anh và Mỹ

2002

Daniel Kahneman và Vernon L. Smith

Ứng dụng tâm lý học vào kinh tế và Phân tích kinh tế thực nghiệm

Mỹ

2001

George A. Akerlof, A. Michael Spence và Joseph E. Stiglitz

Phân tích thị trường với thông tin phi đối xứng

Mỹ

2000

James J. Heckman và Daniel L. McFadden

Lý thuyết và phương pháp phân tích lựa chọn rời rạc

Mỹ

1999

Robert A. Mundell

Chính sách tiền tệ và tài khóa dưới các cơ chế tỷ giá hối hoái khác nhau

Canada

1998

Amartya Sen

Cơ cấu kinh tế ẩn dưới nạn đói và nạn nghèo

Ấn Độ

1997

Robert C. Merton và Myron S. Scholes

Phương pháp định giá công cụ tài chính phái sinh mới

Mỹ

1996

James A. Mirrlees và William Vickrey

Lý thuyết động cơ kinh tế theo thông tin phi đối xứng

Anh và Mỹ

1995

Robert E. Lucas Jr.

Phát triển và ứng dụng giả thuyết về dự tính duy lý

Mỹ

1994

John C. Harsanyi, John F. Nash Jr. và Reinhard Selten

Lý luận về phân tích cân bằng trò chơi phi hợp tác

Mỹ và Đức

1993

Robert W. Fogel và Douglass C. North

Áp dụng lý thuyết kinh tế và phương pháp định lượng trong giải thích các thay đổi về kinh tế và tổ chức

Mỹ

Hà Thu

0913.756.339